خرید دلار ممنوع!

پس از سال ها سلطه و قدرت دلار بر تجارت جهانی، از اواخر سال 2018 و پس از ارائه طرح اتحادیه اروپا مبنی بر کنار گذاشتن واحد دلار از چرخه اقتصاد و جایگزین کردن یورو به جای آن بود که ارزش این واحد پولی با سیر نزولی همراه و تجار بسیاری را در سراسر جهان با ضرر و زیان های گسترده ای مواجه کرد. از دیگر سو، تحریم های مستمر ایالات متحده علیه ایران به ویژه در حوزه نفت و صنعت خودرو سازی، بستر ساز این موضوع شد که جمهوری اسلامی ایران و کشورهای همسایه همچون؛ روسیه، ترکیه و... به فکر استراتژی دلار زدایی و راه اندازی پیمان های دوجانبه پولی در مراودات تجاری خود بیفتند و همین روند بر کاهش ارزش دلار افزود چرا که تمامی معاملات بین این کشورها با دلار صورت می گرفت و با روی کار آمدن طرح پیمان های دو جانبه پولی، واحد پولی دلار به حاشیه کشانده شد.

اگرچه چین دومین قدرت اقتصادی جهان محسوب می شود اما واحد پول «یوان» است هنوز در بازارهای جهانی رواج چندانی ندارد و این مسئله چین را آسیب پذیر می کند، زیرا ایالات متحده می تواند دسترسی چین به بازارهای تجاری را به راحتی محدود کند چرا که هنوز هنوز سیستم مالی ایالات متحده در جهان حرف اول را می زند. اگر چین تمایل به مقابله با اقتصاد آمریکا را دارد باید خود را از این آسیب پذیری دور و مراودات تجاری با «یوان» را افزایش دهد.

در این راستا معاون رئیس جمهور ایالات متحده (مایک پنس) هفته گذشته تأکید کرد که واشنگتن «به دنبال مهار توسعه چین نیست» اما وی همچنان پیام استراتژی امنیت ملی رئیس جمهور دونالد ترامپ را تکرار کرد: ایالات متحده اکنون چین را به عنوان رقیب استراتژیک و اقتصادی می شناسد.

در واقع؛ کاخ سفید به راحتی می تواند از قوانین و مقررات ایالات متحده برای محدود کردن دسترسی چین به سیستم مالی ایالات متحده استفاده کند چرا که اکنون هم بسیاری از معاملات تجاری چین با دیگر کشورهای سراسر جهان بر اساس واحد دلار انجام می شود و هرچه اقتصاد چین متکی به دلار آمریکا باشد، چین نسبت به چنین اقدامات قانونی از سوی ایالات متحده آسیب پذیرتر خواهد شد اما در مقابل چنین روندی، تشویق به استفاده بیشتر تجار بین المللی از یوان به کاهش چنین خطرات مهلکی کمک می کند، هر چند که رواج یوان زمان بر در در بلند مدت امکان پذیر است.از تاریخ 2 نوامبر 2018 ، استیون منوچین (وزیر خزانه‌ داری آمریکا) اعلام کرد که واشنگتن به سوئیفت توصیه کرده است که جمهوری اسلامی ایران را از این سیستم مالی خارج کند.بر اساس آخرین آمار منتشر شده، در ماه سپتامبر ، 1.95 درصد از کل پرداخت های جهانی از طریق سیستم Swift به یوان انجام شد، در حالی که 40.51 درصد به دلار آمریکا صورت گرفته است. حتی استفاده از یورو، پوند انگلیس و یِن ژاپن به ترتیب 32.77 ، 6.97 و 3.72 درصد بود.
 

مقابله تمام قد ایالات متحده با مخالفان اقتصادی خود

آمار و داده های مالی نشان دهنده آن است که سیستم مالی جهان بر بستر دلار آمریکا و دسترسی به سیستم مالی آمریکا استوار و این موضوع به واشنگتن کمک می کند تا اهداف اقتصادی و نظامی خود را با قدرتی فزاینده در جهان دنبال کند. شواهد دیگر درباره هژمونی دلار آمریکا در یک نظرسنجی توسط بانک تسویه حساب های بین المللی (BIS) گواه آن است که آمریکا وضعیت ارزی خود را حفظ  و در 88٪ کل معاملات جهانی را به خود اختصاص داده است.

به عبارت دیگر، ایالات متحده می تواند زندگی را برای کشورهایی که با سیاست های آن زاویه دارند، با محدود کردن دسترسی به بازارهای سرمایه خود، زندگی را بسیار دشوار کند و این کار با استناد به قانون قدرت های اقتصادی بین المللی اضطراری سال 1977 امکان پذیر است. این قانون به رئیس جمهور آمریکا اجازه می دهد تا وضعیت اضطراری ملی را اعلام و طیف وسیعی از ابزارهای اقتصادی را برای پاسخ به تهدیدهای غیرمعمول یا خارق العاده به کار گیرد. پائولا سباچی (استاد اقتصاد بین الملل دانشگاه لندن) معتقد است که رئیس جمهور آمریکا می تواند از اختیارات در بند 203 این قانون برای تحقیق، تنظیم یا ممنوعیت معاملات ارزی استفاده و یا حتی دارایی های کشور هدف را مصادره کند. البته باید توجه داشت که همین تحریم های ایالات متحده علیه ایران اسلامی، موجب کاهش استفاده این کشور از واحد دلار و نیز کاهش نسبی ارزش آن نیز خواهد شد، اما ظاهرا سردمداران آمریکایی این قبیل ضربات اقتصادی را جزئی قلمداد کرده و حاضر به پذیرش آن در قبال فشار به ایران شده اند.
 
در پی دستور اجرایی دونالد ترامپ در سال 2018 برای اعاده مجدد تحریم ها علیه ایران نشستی تشکیل و در نتیجه آن جمهوری اسلامی ایران محکوم به مقابله با آمریکا و حمایت از تروریسم شد. اما این دستور فراتر از آن بود که فقط به دنبال جریمه کردن مستقیم ایران باشد. همچنین این قانون را برای ایالات متحده مقرر کرد که بر خلاف دستور اجرائی ترامپ، تحریم هایی را برای اشخاص خارجی که همچنان به تجارت با ایران می پردازند نیز اعمال و آن ها را مجبور به ترک هر گونه تجارت با این کشور کند. در نتیجه از تاریخ 2 نوامبر 2018 ، استیون منوچین (وزیر خزانه‌ داری آمریکا) اعلام کرد که واشنگتن به سوئیفت توصیه کرده است که جمهوری اسلامی ایران را از این سیستم مالی خارج کند.

وقوع قریب الاتفاق جنگ ارزی در جهان

تحریم های ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی ایران و تشکیل پیمان های دو جانبه پولی ایران، روسیه، ترکیه و چین از یک سو، کاهش سطح استفاده از دلار در مبادلات تجاری اعضای اتحادیه اروپا از دیگر سو موجبات یک جنگ تمام عیار ارزی را در جهان ایجاد کرده که عواقب پرحاشیه ای را به دنبال خواهد داشت.

در این راستا، بسیاری از رسانه های تخصصی و تحلیلگران اقتصادی معتقدند که این نخستین باری است که قدرت دلار از سوی چند کشور مشترک مورد تضعیف قرار گرفته و با موفقیت هایی هم همراه شده است.

در این میان، یک از کاندیداهای احتمالی انتخابات ریاست جمهوری سال آینده آمریکا به نام «الیزابت وارن» برای بهبود شرایط اقتصادی این کشور پیشنهاد مدیریت فعال دلار را ارائه کرده که بر تقویت و افزایش سطح صادرات ایالات متحده تاکید دارد و می تواند روند قدرت افزایی رقیبان اقتصادی، همچون چین را با کندی همراه سازد. این قبیل توصیه ها برای ایالات متحده واجب الاجرا محسوب می شود چرا که طی چند ماه گذشته، خزانه داری آمریکا بسیاری از ذخایر خود را برای ثبات ارزش دلار به فروش گذاشته و این روند باعث کاهش سطح پشتوانه ملی و ایجاد تورم خواهد شد که این موضوع هم، عواقب و حواشی خاص خود را دارد.
 

پی‌نوشت:

1. دلار زدایی، راهبرد روسیه در برابر باج خواهی سیاسی ایالات متحده آمریکا، معاونت دیپلماسی وزارت امور خارجه
2. تحریم ایران دلار را نابود خواهد کرد، مشرق نیوز
3. چرا کاهش ارزش پول چین به اقتصاد آمریکا ضربه می زند؟، خبرگزاری ایرنا
4. احتمال بروز جنگ ارزی، صبح اقتصاد
5. عامل کاهش نرخ ارز، خبرگزاری تسنیم